Het eerste deel in de serie Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 gaat uitvoerig in op de belangrijkste taak van kabinet-Schermerhorn-Drees: een hechte basis te leggen voor een snelle ontwikkeling na de oorlog en voor een spoedige terugkeer naar normale verhoudingen.

Uitgangspunt voor het kabinet was dat een integraal herstel van de vooroorlogse situatie moest worden voorkomen. Juist dit uitgangspunt leverde talloze problemen op bij het weer in functie doen komen van de Staten-Generaal. Er is nagegaan of het kabinet tegenkrachten heeft trachten uit te schakelen door de parlementsloze periode zo lang mogelijk te rekken en in die periode zodanige beslissingen te nemen dat het de medewerking van het parlement in de resterende tijd kon ontberen. Ook is de vraag gesteld of het kabinet de politieke vernieuwing, zoals de oprichting van de PvdA, heeft willen veilig stellen door de eerste naoorlogse verkiezingen van Tweede Kamer, Provinciale Staten en gemeenteraden pas te laten plaatsvinden in mei en juli 1946.

Er is ook onderzocht hoe machteloos het parlement stond tegenover de regering. Het feit dat op niet al te lange termijn verkiezingen zouden worden gehouden, maakte het voor het parlement moeilijk om zo nodig een breuk met het kabinet te forceren. Dan was er ook nog de omstandigheid dat niemand een conflict wenste vanwege de grote onzekerheid over de vraag, ten gunste van wie de verkiezingen zouden uitvallen. Ook de vraag in hoeverre het kabinet voorbereidingen heeft getroffen om de voor de oorlog bestaande sociaaleconomische verhoudingen ingrijpend te wijzigen komt aan de orde. Net als hoe het kabinet de greep van de overheid op de economische en maatschappelijke ontwikkeling heeft verstevigd.

In het kader van de afwikkeling van de oorlog is de aandacht uitgegaan naar zaken als de afbouw van het Militair Gezag, de financiering van de overheidsuitgaven en de gang van zaken rond de bijzondere rechtspleging en de zuivering. Ten slotte komen de navolgende thema’s aan bod: de Indonesische kwestie, de toetreding tot de Verenigde Naties, de problemen rond de Benelux en de verhouding ten opzichte van de voormalige bezetter.